Skip to main content

Verhalen

Die Bren Carriers, dat ging met een enorme snelheid

september 1944 - april 1945

Portret E.H. Sparenburg

"In de Doelen hebben we in bedden gelegen van de brandwacht. In de oorlog sliepen in het kantoorgebouw mensen die 's nachts de wacht hielden. Toen wij daar kwamen was dat voorbij en sliepen wij daa...

Paul Mulder

Paul Mulder

Volgens juffrouw Dora van de kleuterschool kon ik goed tekenen. Hierdoor gesterkt, want juffrouw Dora zei nooit zomaar iets, besloot ik later kunstschilder te worden. Dat leek me wel wat. Inspirati...

Huis Rijswijk

Huis Rijswijk (Riswijck)

Ken je ‘kasteel’ Rijswijk in Groessen? Wellicht niet, want het ligt verscholen achter een bossage aan de Rijswijksestraat, even voor Groessen, op de Achtergaardsestraat linksaf. De bewoners zijn ve...

De tuin van Huis Bergh

april 2016 - 1 maart 2017

Huis Bergh

De tuin van kasteel Bergh heet nu officieel de Kasteeltuin. In april 2016 is de tuin geopend en in het kasteel is een expositie over de geschiedenis van de tuin geopend. De tuin neemt sinds 1461 ee...

Mechteld ten Ham

Waterplas De Laak te Azewijn

De waterplas De Laak te Azewijn. De Laak, waar de heks Mechteld ten Ham in het water is gegooid om te bewijzen dat ze een heks was. Dat ze bleef drijven gold als bewijs dat ze heks was.

Hervormde Kerk

Hervormde kerk

In de Liemers staan bijzondere kerkjes. Een daarvan is de Nederlands Hervormde Kerk te Lathum met daaromheen een alleraardigst kerkhofje.

Kapucijnenklooster

Kapucijnenklooster te Babberich

Op de foto is de voorgevel van het Kapucijnenklooster te zien met de drie beelden boven de deur en het Heilig Hart-beeld op het voorplein. Het klooster van de paters Kapucijnen in Babberich is in 1...

Grenzland

Op de foto werd de overdracht nagespeeld. Rechts: Thomas Hartmann, Abteilungsdirektor Im Regierungsbezirk Düsseldorf en daarnaast Clemens Cornielje, Commissaris der Koning van Gelderland. Links burgemeester Jan de Ruiter.

Op 1 juni 1816 werden delen van de Liemers bij het Koninkrijk der Nederlanden gevoegd. Het ging onder meer om het stadje Zevenaar, Duiven, Groessen en Loo. En natuurlijk ook wat kleine enclaves, zo...

Huis Hamerden

Huis Hamerden Westervoort

Huis Hamerden ten oosten van Westervoort aan de Rijksweg wordt eindelijk gerestaureerd. Hiermee is de Liemers een bijzonder monument rijker. Het had niet veel gescheeld of het gebouw was geheel ing...

Huis te Lathum

Huis te Lathum

In de Liemers zijn dikwijls verrassende plekjes te ontdekken. Huis te Lathum bijvoorbeeld, gelegen in het gelijknamige IJsseldorp. Het voorname huis ligt idyllisch verscholen achter een gracht en s...

Schutters in de Liemers

schuttersbogen in Didam

Overal in de Liemers trekken momenteel de schutterijen door de dorpen, de stad en de ommelanden. Valt het jou ook op dat veel schutterijen genoemd zijn naar allerlei heiligen? Schutterij Andreas in...

Kraantje aan de Rijn bij Spijk

Kraan aan de Rijn bij Spijk

Soms zie je in het Liemerse landschap merkwaardige zaken staan. Dit kraantje aan de Rijn bij Spijk bijvoorbeeld. Geen kraantje maar letterlijk een ‘electrische wagendraaikraan’, dat toebehoorde aan...

Overstroming te Lathum

Waterschade aan de Marsweg te Lathum

In de zeventiger jaren van de 20ste eeuw gebeurde het wel vaker dat bij extreem hoog water de Marsweg over de volle lengte (1000m) onder water stond. En dat de verbinding met de campings en de stee...

Pogingen om vluchtelingen buiten de landsgrenzen te houden

Edict uit 1725

In 1881 werden de joden beschuldigd van moord op tsaar Alexander II (1818-1881). De beschuldigingen waren vals. Toch kwam er een golf van anti-joodse pogroms in het zuidwesten van Rusland. Duizende...

Poging tot vernietiging van het joodse volk

Persoonsbewijs met gele letter J (voor jood)

In het begin van 1939 verklaarde Adolf Hitler dat een nieuwe oorlog het begin van ‘de vernietiging van het joodse ras’ zou betekenen. Vrijwel ieder vatte zijn woorden op als retoriek, temeer omdat ...

Vijfhonderd jaar joodse gemeenschap in de Liemers

Rood fluwelen Thoramantel, met opschrift: Nedobat ha tephareth nosjim wesjaloom werowoth kk Zevenaar sj(abbat) k(oudesh) akow tod or lepok. Vertaling: Geschenk van de Vereniging Sieraad van de vrouwen en vrede en vriendschap heilige gemeente Zevenaar sabbath in het jaar 5676 (1916)

In de zestiende eeuw kregen de joden in Duitsland te maken met sterk anti-joodse uitingen. Ze voelden zich terecht bedreigd. Veel joden verhuisden naar de Nederlanden. Een klein aantal vestigde zic...

Het gemaal in Giesbeek

Pomp Giesbeek

Het is ongeveer 35 jaar geleden dat het monumentale gemaal in Giesbeek werd gesloopt. Het gemaal dat in 1880 werd gebouwd, was sterk verouderd en ‘uit de tijd’. Met de bouw van het nieuwe gemaal, d...

De heren van Bergh

Oude munt met daarop Graaf Willem IV

Nadat gravin Adela van Hamaland en haar echtgenoot Balderik van het toneel zijn verdwenen, komen grote delen van hun graafschap Hamaland, dat zich uitstrekt van Elten tot Deventer, in handen van de...

Naar de Stille Omgang in Amsterdam

De Rooms Katholieke Sint Martinuskerk

Een kenmerkend onderdeel van het Rijke Roomsche Leven in de Liemers was de jaarlijkse bedevaart met de trein vanuit Wehl naar Amsterdam.

Memorie

woning aan de Droostraat, tegenwoordig Droopad te Duiven

Net voor de kerstdagen (2002) moest ik voor mijn vrouw wat boodschappen doen in het winkelcentrum, en ik trof daar een oude plaatsgenoot en op het plein tussen de winkels kwamen wij even in gesprek...

Mijn verhaal over ‘Leven in de Liemers en met name in Duiven’

Portret Johannes Goossen

Ik weet nog goed hoe mijn Liemerse verhaal is begonnen. In 2000 ging ik samen met mijn toenmalige partner op zoek naar een woning nadat duidelijk werd dat mijn nieuwe baan in Arnhem een vast contra...

Mijn verhaal over de Liemers en Duiven is dat van ontmoeting en ontdekking

Rik de Lange

Toen ik inwoner van Duiven werd begin 2014 was ik nieuwsgierig. Nieuwsgierig naar het landschap met zijn dijken, kerken, kassen, de weilanden, de akkers en hun producten en de dorpen van Duiven en ...

Ik had nog gin tied um ’t perd vas te zette

8 februari 1945

Oude foto van paard en hoefsmit

Thé loopt van de deel het voorhuis in om zijn vrouw te vertellen dat ze zich klaar moet maken voor vertrek. Ondertussen haalt Bernd het enig overgebleven paard uit de stal. Het veulen is het er nie...

Een opgebouwd leven

Verhaal over het bewogen leven van een aannemersvrouw uit Groessen Mevrouw is in 1927 geboren in Groessen. Na haar huwelijk met een aannemer uit Duiven komt ze op zijn bedrijf terecht. Zel...

De spoorweg Amsterdam – Zevenaar

Stationsgebouw Zevenaar, 1855

De eerste plannen voor een spoorlijn in Nederland kwamen uit een onverwachte hoek: de Luitenant der Artillerie W.A. Bake maakte plannen voor een spoorlijn Amsterdam-Keulen. Dat deed hij reeds in 18...

De spoorweg Winterwijk - Zevenaar

Blauwe Engel richting Didam, 1959

Op 9 augustus 1878 werd een wet van kracht, die de mogelijkheid bood tot de aanleg van spoorwegen van een lichtere constructie plus een sterk vereenvoudigde beveiliging. Wachtposten, zoals deze op ...

Het grensstation Zevenaar

15 februari 1856

Station Zevenaar 1902

Sinds 15 februari 1856 beschikte Zevenaar over een monumentaal stationsgebouw. Het werd opgericht door de Nederlandsche Rhijnspoorweg (N.R.S.) in verband met de gelijktijdige opening van de spoorli...

De spoorverbinding Zevenaar – Kleve

Spoorlijn Zevenaar - Kleve

De spoorlijn Arnhem-Oberhausen is de oorzaak geweest van het ontstaan van een van de interessantste spoorlijnen, die ons land heeft gekend. Een groot deel van deze lijnen lag in het buitenland. De ...

Trams in de Liemers

Tram in Emmerich, omstreeks 1900

Nadat trams in het westen van ons land hun intrede hadden gedaan, de eerste paardentram liep vanaf 1864 van Den Haag naar Scheveningen, duurde het nog lang voordat men in de Liemers hier zelfs maar...

Landverhuizers en krijgsgevangenen

Transport Oostenrijkse kinderen

Onder de vele reizigers op het station Zevenaar waren vanaf 1880 tot 1900 vele Joden uit Oost Europa, opgejaagd door de Pogroms (het Russische woord voor 'verwoesting'). Daarbij kwam de groeiende s...

Gouden Eeuw? Niet in de Liemers!

Het portret van graaf Hendrik van den Bergh uit de collectie van Museum Huis Bergh.

Bezoekers die de grote zaal van Kasteel Huis Bergh in 's-Heerenberg betreden, stuiten al snel op een levensgroot portret van een streng kijkende ridder in een zwart harnas. We staan oog in oog met ...

De vroege geschiedenis van steenfabriek de Panoven

Portret van de heer Kruitwagen

De naam Panoven is al die jaren blijven hangen Meneer Kruitwagen maakte de modernisering van steenfabriek De Panoven in de jaren 1960 van dichtbij mee. Deze periode verschilde in grote mate van de...

Huilen, dat deed je ‘s nachts

Oudere vrouw met handen in de schoot

Vrouw in de jaren 1950 In een rustige straat in een klein dorp in Gelderland woont Elisabeth (1931) nog steeds zelfstandig in een twee-onder-een-kapwoning. Vier dagen in de week is ze nog actief m...

Het vuur dat nooit uitging

Theet Ariessen

Stoker op een steenfabriek In de Liemers kun je nog veel restanten van oude steenfabrieken vinden. Na de oorlog waren er veel stenen nodig voor de wederopbouw van Nederland. Ik ben op bezoek bij T...

Ruimte voor de rivier

Hondsbroeksche Pleij

In het kader van het project Ruimte voor de rivier zijn sinds 2007 ingrepen gedaan in het Liemerse landschap.

Grensverlegging Elten

Foto van het personeel van douane en Marechaussee voor het grenspostgebouw bij de grensovergang Elten - Hüthum in 1962. Van links naar rechts: de eerste douanier Ooyink, de vierde Smits (woonde Emmerichseweg 2), de achtste Van Leeuwen, de veertiende (is tweede van rechts) Breeman. De foto is gemaakt in de periode dat Elten bij Nederland hoorde vanaf 23 april 1949 tot 1 augustus 1963. Dat het gaat om 1962, mogelijk 1963, is te zien aan het type uniform van de Marechaussees. Deze uniformen zijn namelijk pas in 1962 ingevoerd.

In een provincie met lange grenzen is smokkelen van alle tijden. Uit de Liemers zijn veel smokkelverhalen bekend. Het bekendste is het Azewijns paard, waarbij een Duitser een Nederlands paard ...

Het Liemerse landschap na de Tweede Wereldoorlog

Foto van huizen aan de Zuiderlaan (hoek Panovenweg) te Oud-Zevenaar die moesten worden gesloopt voor de aanleg van de Betuwelijn in 1999.

Na de Tweede Wereldoorlog werd met stijgende verwondering gekeken naar de snelheid waarmee vernielde bruggen en wegen werden hersteld. Zou de met kranten dichtgeplakte Liemers worden opengebroken? ...

De evacuatie van Duiven, Westervoort en Zevenaar

Foto van de evacuatiestroom door Nieuw-Dijk aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Lobithse vluchtelingen trekken door de Smallestraat in Nieuw-Dijk. Op de foto de families Van Burck en Naterop. Het meisje vooraan links is de 10-jarige Ria van Burck (gehuwd Hoogveld) met naast haar haar broertje John. Achter haar staat haar moeder en de man met de hoed achter de met een zeil afgedekte kar, is haar vader. De bok wordt geleid door Theo Naterop, Harrie Natrop (14 jaar) is te zien naast de man met de fiets. Bijna verscholen achter de kar (je ziet alleen zijn hoofd) staat Jan Naterop toen 16 jaar oud. De families Van Burck en Naterop waren buren en deelden 's -nachts een kelder omdat de geallieerden vanuit Kleef en Nijmegen op de Duitse stellingen bij Arnhem schoten. Vanwege het gevaar is de Liemers ten oosten van de spoorlijn Arnhem-Zevenaar geëvacueerd. De voettocht ging van Tolkamer naar Herwen waar ze een paar dagen bleven. Van de familie Wijnker kregen ze een bok en een kar voor hun spullen. De enige die goed met het dier om kon gaan was Theo Naterop. Tijdens de tocht vanuit Herwen, via Nieuw-Dijk, naar Doetinchem was het heel erg koud. Volgens Harrie Naterop lag overal ijs. Uiteindelijk kwamen de families bij een familie in Westendorp bij Varsseveld terecht. De familie Van Burck verbleef daar bij de familie Lettink en Ria van Burck heeft goede herinneringen aan de tijd dat ze in Westendorp verbleef. (informatie uit de Gelderlander van 25 mei 2010 die de foto eerder dit jaar (april) publiceerde wat vervolgens deze reactie opriep

Op 17 september 1944 startte vanuit Engeland een grootschalige luchtlandingsoperatie, Operatie Market Garden. Het plan bestond uit twee delen, het luchtlandingsgedeelte, 'Market' en het grondoffens...

De Duitse inval in de Liemers

De brug bij Westervoort. De foto is genomen van de zuidzijde in 1940. Links drie Duitse soldaten van het SS Regiment “Der Führer”.

De Liemers speelde aan het begin van de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol in het Duitse aanvalsplan. Zo hadden de Duitsers de bedoeling om met een overvalploeg, gecombineerd met een gepantser...

Eerste Wereldoorlog

Quarantainekamp Didam

Alhoewel Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal bleef, heeft de bevolking van de Liemers behoorlijk wat van de gevolgen van dit conflict gemerkt. De grensgebieden werden overspoeld met D...

Tuinbouw

Groepsfoto voor de Rooms Katholieke Land- en Tuinbouwschool van de ABTB (Algemene Boeren en Tuinders Bond) te Didam

Door de grote landbouwcrisis van 1880 in West-Europa ging men kijken naar andere teelten en alternatieven. Al aan het einde van de negentiende eeuw waren er op landelijk niveau goede vooruitzichten...

Katholieke emancipatie

Processie in Loo, september 1982.

Karakterschetsen van de Liemers roemen vaak het rijke verenigingsleven waarin schutterijen, carnavalsverenigingen en processies een prominente rol innemen. Al deze verenigingen vinden hun oorsprong...

Een gestolen paard

Een manier om tijdens de Eerste Wereldoorlog het moreel van het Duitse volk te breken, was de blokkade door de Britse marine van alle grote Duitse havensteden. De Duitse marine kreeg het, ondanks e...

Zuivelfabrieken en landbouwcoöperaties

Mannen voor vrachtwagen voor de zuivelfabriek

West Europa werd eind jaren zeventig van de negentiende eeuw overspoeld door goedkope landbouwproducten uit onder meer Amerika en Rusland. Hierdoor daalden de landbouwprijzen scherp en ontstond de ...

Industrialisatie

Poster Gimborn inkt

Lange tijd waren er in de Liemers allerlei kleine bedrijfjes die landbouwproducten verwerkten. Dit veranderde in de negentiende eeuw. Dankzij de aanwezigheid van rivierklei, goede verbindingen via ...

Ontginningen en de Markenwet

12e eeuw - 1886

Landschap Markenwet

Overal in de wereld kwamen marken voor in de middeleeuwen. In Nederland waren deze grotendeels in de oostelijke gebieden te vinden. De hele Achterhoek was bijvoorbeeld in marken verdeeld. In de Lie...

Steenfabrieken

Mannen lopen langs de drogende stenen

Iedereen die met een boot vanuit Duitsland via de Rijn Nederland binnenkomt, wordt al zo’n 200 jaar getroffen door het beeld van de vele steenfabrieken langs de oevers van de rivier. Hun rokende sc...

Havezaten in de Liemers

familiewapen van familie De Neree tot Babberich. Havezaten waren vrijwel altijd in het bezit van adellijke of vermogende families.

In de Liemers staan vier laatmiddeleeuwse havezaten. Een havezate is een combinatie van een boerderij en een kasteel. Het kasteel gedeelte werd bewoond door een heer of ridder, die recht van haveza...

Het Kleefse kadaster

Kaart uit het Kleefs kadaster

Het Kleefs kadasterproject kan tot de oudste en nauwkeurigste van Midden-Europa worden gerekend. Het doel van dit kadaster was het uit de weg ruimen van de vele onrechtvaardigheden van het achterha...

Het Pannerdens Kanaal

Vrachtschip op het Pannerdens Kanaal

Water speelt in de Liemers altijd een rol. Het gebied wordt begrensd door rivieren. Heel lang was bijvoorbeeld de Neder-Rijn de zuidgrens van de Kleefse Liemers. Daarin kwam verandering door het gr...

De Rijnoversteek van Lodewijk de Veertiende bij Lobith

Schilderij van de oversteek van de Rijn door Lodewijk XIV

Op 12 juni 1672 stond één van de grootste vorsten uit de Europese geschiedenis op de Elterberg met uitzicht op Rijn. Het was niemand minder dan Lodewijk de Veertiende, bijgenaamd de Zonnekoning. Me...

Reformatie

Tekening van de oude dorpskerk te Westervoort

De beweging van de reformatie ging tot omstreeks 1570 grotendeels aan de Liemers voorbij. In het Kleefse deel van de Liemers (het ambt Lymers) bleven de meeste gelovigen trouw aan de oude kerk en h...

De stadsrechten van ’s-Heerenberg

De 'Stadsbrief' is een op perkament (geprepareerde dierenhuid) geschreven akte die uitgegeven werd door Willem heer van den Bergh (+1387). Hij droeg daarmee een aantal van zijn bevoegdheden over aan de bewoners van ’s-Heerenberg die daarmee voor een deel in zijn plaats traden. Dit wordt stadsrecht genoemd (statt=in plaats van). In plaats van de heer van Bergh oefenden de burgers van de stad dus voortaan een deel van de rechterlijke en bestuurlijke bevoegdheden uit. ‘s-Heerenberg werd daarmee een stad. De stadsbrief bevindt zich in het archief van Huis Bergh. Inv.nr. 1842 AHB Archief Huis Bergh.

"Wy Willem, here van den Berghe ende van Bilant, ridder, maecken condt allen luyden ende bekennen in desen apenen brieff…", zo begint de stadsbrief, waarmee Willem, heer van den Bergh, op 8 septemb...

Twee graafschappen

Gelderse draak door A.W.M.C. Verheull, 1869

Bijna alle gewesten in het tegenwoordige Nederland zijn ontstaan rond het jaar 900 of zelfs al eerder. Dat geldt niet voor de beide graafschappen/hertogdommen die de geschiedenis van de Liemers bep...

Dijkbrief van 1328

Kaart van de dijken

de rivieren hadden vóór 1300 vrij spel in de liemers. bekend is, dat de romeinen al in het begin van onze jaartelling waterwerken hebben laten aanleggen. het ging hen niet zo zeer om de bescherming...

Vroegste vermeldingen

Veel plaatsen in de Liemers werden al sinds de laat-Romeinse tijd bewoond. Maar wanneer werd er voor het eerst gesproken en geschreven over de Liemers? De oudste bekende vermelding staat in een akt...

Kerstening in de Liemers

Vanaf het eind van de zevende eeuw kwamen uit Engeland en Ierland afkomstige missionarissen, naar onze streken om de ‘heidense’ Friezen en Saksen te bekeren tot het christendom. Zij werden daarbij ...

IJzerproductie en welvaart in het graafschap Hamaland

Tekening van Elterberg

Rookpluimen stijgen hier en daar op van boerenhoeven, verspreid over heide en woeste grond. In de vele veldovens rond de heuvels van het Montferland (dat veel later pas die naam krijgt) wordt ijzer...

De Romeinse limes in de Liemers

ca. 45 n.Chr. - ca. 300 n.Chr.

Stenen tablet met romeinse tekst

De Liemers lag meer dan vier eeuwen aan de rand van het Romeinse Rijk. De komst van de Romeinen met hun technologische en maatschappelijke verworvenheden bracht enorme veranderingen met zich mee. D...

De taal van de Liemers

Kaartje van de taalgrenzen van de Liemers

Vroeger, toen men niet zo mobiel was als tegenwoordig, sprak men het dialect van de eigen omgeving. Eeuwenlang waren dialecten standaardtaal en werd de taal van de overheid slechts door enkelen ges...

Het ontstaan van het landschap in en rond de Liemers

De belangrijkste fasen in het ontstaan van het Landschap in en rond de Liemers.

De oudst bekende vermelding van de Liemers uit het jaar 838 geeft de naam weer als Leomerike, ook wel Leomeriche. De naam betekent: moerassig gebied, dat in de luwte ligt. Helemaal zeker is dit nie...

Werenfriduskerk Westervoort

Het wapen van Elst verwijst naar de reis van Werefridus

Werenfridus was een volgeling van Willibrord. Hij kwam naar Gelderland, meer specifiek Elst en Westervoort, om het christendom te verkondigen.

Westervoort

Werenfried kerk Westervoort

Westervoort gaat als nederzetting tot diep in de middeleeuwen terug. In de kerktoren, stammend uit de dertiende eeuw, zien we een van de oudste getuigen van plaatselijke bouwactiviteit. Vijf eeuwen...

Kasteel Halsaf

Toegangspoort met inscriptie Kasteel Halsaf

Het huis wordt in akten uit 1363 en 1380 vermeld, en stamt mogelijk uit de 14e eeuw. Het is onbekend wie de stichter was van dit kasteel. In 1380 werd door Mechteld van Gelre, hertoginweduwe van Kl...

Koningszilver voor de schutterskoning

schutterszilver Liemers Museun

Het belangrijkste schietmoment voor schutterijen is het koningschieten. Degenen die wint bij het koningschieten mag zich een jaar koning noemen. De gelukkige die zichzelf tot koning schiet, draagt ...

Processie

Processie in Duiven

Op de laatste zondag in augustus vindt de jaarlijkse sacramentsprocessie plaats in Duiven. Het is tamelijk bijzonder dat er in Duiven, en nog enkele plaatsen in de omgeving, waaronder Groessen en L...

Havezate de Magerhorst

Tekening Magerhorst

Veel Liemerse voormalige havezaten lijden aan enige vorm van verval. De huidige eigenaar van de Magerhorst streefde ernaar om zijn huis zoveel mogelijk iets van de oude glorie terug te geven. Hij m...