Een steenrijke familie
De machtige burcht in Elten is één van de burchten van graaf Wichman IV. Hij is de heer van het graafschap Hamaland en woont er met zijn vrouw, zijn dochters Luitgardis en Adela en zoontje Wichman V. De familie is steenrijk.
Hun familie is van hoge adel en heeft familiebanden met de Duitse keizer. Hun land is ontzettend groot: van de Gelderse IJssel tot in Duitsland. Zelfs delen van Groningen, Friesland, de Veluwe, de Betuwe en ’t Gooi horen bij hun bezit.
De erfenis
In 962 sterft Wichmans vrouw en een paar jaar later zijn enige zoon. Daardoor stort zijn droom van een groot en machtig graafschap in. Volgens het recht in die tijd mag een dochter namelijk geen bezit erven. Wichman is bang dat zijn bezit naar toekomstige schoonzoons zal gaan. Daarom maakt hij van zijn Eltense burcht een klooster. Hij denkt dat hij op die manier zijn hele graafschap bij elkaar kan houden. En ook dat hij daardoor in de hemel zal komen. Hij schenkt zijn eigen erfdeel aan het klooster. Zijn oudste dochter Luitgardis wordt het hoofd van het klooster. Ook zij schenkt haar erfdeel aan het klooster. Als Wichman in 973 doodgaat, is zijn jongste dochter Adela zijn enige erfgenaam. Luitgardis kan als hoofd van het klooster niets erven. Adela wordt gravin van Hamaland.
Een felle strijd
Dat is het begin van narigheid. Adela vindt het niet eerlijk dat zij zo weinig erft. Ze trouwt met Immed en krijgt met hem vijf kinderen. Ze wonen op de burcht Upladen, bovenop de heuvel bij Zeddam (waar nu hotel Het Montferland op ligt). Vanaf de top kun je de omgeving goed in de gaten houden.
Als Adela’s man Immed en haar zoon Diederik gestorven zijn, barst de strijd pas echt los. Adela’s zuster, het hoofd van het Eltense klooster, overlijdt plotseling en er wordt gezegd dat Adela haar vergiftigd heeft. Vervolgens verovert Balderik, Adela’s tweede man, het klooster op de Eltenberg voor Adela.
Nog een moord?
Adela is als gravin van Hamaland zeer rijk geworden door de grote productie en export van ijzer. Adela is de eerste adellijke vrouw die een eigen munt laat slaan. Maar alleen rijkdom is voor Adela en haar man Balderik kennelijk niet genoeg. Het echtpaar wil meer macht hebben.
Balderik wil prefect worden, een hoge functie in die tijd. Maar hij is niet de enige. Een andere man, Wichman van Vreden, vindt dat hij meer recht heeft op die baan. Na een etentje bij Balderik en Adela op Upladen wordt Wichman op de terugweg in een hinderlaag gelokt en vermoord. Balderik en Adela worden verdacht en keizer Hendrik II grijpt in. Hij laat de burcht Upladen bestormen en alles wordt tot de grond toe afgebrand. Adela en Balderik vluchten naar Duitsland.
Jaren later komen hun landerijen in het bezit van de heren van Gelre. Na Adela en Balderik stopt de ijzerproductie in onze streek. Pas vele eeuwen later ontstaat er weer een ijzerindustrie in de Liemers, maar dan langs de Oude IJssel.
Speel ook de game ‘Macht in de Liemers’ over dit bijzondere verhaal!
https://expeditie.liemerskunstwerk.nl/home
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
Literatuur
Dalen, A.G. van, Bergh, Heren, Land en Volk, Nijmegen: Thoben Offset 1979
Schilfgaarde, Mr. A.P. van, Het Huis Bergh, Maastricht: N.V. Leiter-Nypels, 1950
Dalen, A.G. van, Gelderse Historie in de Liemers, eerste deel, ’s Gravenhage - Rotterdam: Uitgeverij Nijgh en van Ditmar, 1971
Metz, Alpertus van, Gebeurtenissen van deze tijd, Hilversum: Verloren, 1999
Schut, P.A.C., 'De Montferlandsche berg, het sieraad der tusschen IJssel en Rijn gelegene landen', De motte Montferland (gemeente Bergh) en een overzicht van motteversterkingen in Gelderland, Amersfoort: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, 2003
Winter, Johanna Maria van, Godschalk de Kruisvaarder en de Heren van den Bergh. Enkele hypothesen, in Bijdragen en Mededelingen Gelre, Arnhem: Vereniging Gelre, 2006
Jongbloed, Hein H., Wichman, Adela en Alpertus, De Eltense boedelkwestie (968-996), in Bijdragen en Mededelingen Gelre, Arnhem: Vereniging Gelre, 2005
Aarts, S.A.J.J., 'Montferland' en de consequenties, De vroege burchten bij Alpertus van Metz, in Middeleeuwse kastelen in veelvoud, Wijk bij Duurstede: Nederlandse Kastelenstichting, 2009.
www.Berghpedia.nl
