Havezaten in de Liemers
In de Liemers staan vier laatmiddeleeuwse havezaten. Een havezate is een combinatie van een boerderij en een kasteel. Het kasteel gedeelte werd bewoond door een heer of ridder, die recht van havezate had. Dat betekende dat hij zitting had in het bestuur van het gewest en minder belasting hoefde te betalen. Het boerderijdeel voorzag in het levensonderhoud en werd gepacht door een boer.
De volgende vier havezaten zijn nu nog te zien in de Liemers: Rijswijck in Groessen, Magerhorst in Duiven, Loowaard in Loo en Hamerden in Westervoort. Vermogende of adellijke families uit de Liemers hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van alle vier de havezaten. Dankzij de tekeningen van Jan de Beijer (1703-1780) weten we hoe de havezaten er rond het midden van de achttiende eeuw uit hebben gezien. Neem maar eens een kijkje in de gallerij hierboven.
Rijswijck in Groessen
De vroegste bekende vermelding van Huis Rijswijck in de bronnen komt uit 1328. Waarom het huis Rijswijk wordt genoemd is niet helemaal zeker. De meeste onderzoekers denken dat de naam is ontleend aan de plaats waar het huis staat. Rijswijk zou namelijk ‘nederzetting te midden van het rijshout’ betekenen. Het kan ook zijn dat de naam verwijst naar het geslacht van Ryswyck. De naam van dit geslacht (of deze familie) van Ryswyck komen we tegen in vijftiende en zestiende-eeuwse bronnen over de Liemers en Groessen. We weten niet zeker of zij ook familie waren van de eerste bewoners en stichters van Huis Rijswijk. Een aantal andere bewoners van Huis Rijswijk is wel bekend. Aan het begin van de vijftiende eeuw was het huis in bezit van familie Ten Haeff. In de eeuwen daarna is het huis wisselend in handen van onder andere de families Van Heeckeren, Spierinck, Von Rockelfingh en Van Nispen. In 2001 werd Huis Rijswijck verkocht aan de huidige eigenaren mevrouw Dijkstra en meneer Buring.
Magerhorst in Duiven
De naam van het huis wijst er op dat het op een hoger gelegen terrein werd gebouwd en dat de grond van slechte kwaliteit was ('mager'). Omstreeks 1400 wordt het goed voor het eerst in de boeken vermeld. De eerste bij naam bekende eigenaren zijn leden van het geslacht Van Egeren. Claes van Egeren Loefszoon was bezitter in 1546. In 1779 wordt de Magerhorst gekocht door A.J. von Hertefeld. Wanneer hij in 1795 komt te overlijden, houden zijn kinderen ieder hun aandeel in het goed. Vrij spoedig daarna erft een Von Bothmer de havezate, die vervolgens in 1836 het goed aan de familie Van Nispen tot Sevenaer verkocht heeft. Die verpachtte het als boerderij. In 1960 kocht de gemeente Duiven het. Zij wilde de boerderij slopen en de toren overeind laten staan. Zover is het niet gekomen, want vlak voor de geplande afbraak kocht de heer Boogaerts het verwaarloosde huis en liet het oude muurwerk restaureren.
Loowaard in Loo
Huis Loowaard is waarschijnlijk in de vijftiende eeuw gebouwd door Johan van de Loe (1405-1476), drost van de Liemers. Een drost was in de middeleeuwen iemand die een gebied bestuurde. Het huis had een strategische ligging en deed waarschijnlijk dienst als controlepost voor de scheepvaart over de Rijn of de grens tussen Gelders en Kleefs gebied. In 1565 werd huis Loowaard grondig verbouwd door het achterkleinkind van Johan, Herman van de Loe. Dit kunnen we nu nog steeds zien aan de toren die hij liet bouwen. Daarin bevindt zich een steen met daarop de wapens van de families de Loë en Isendoorn (Isendoorn was de familienaam van de vrouw van Herman van Loe).
Hamerden in Westervoort
We weten dat Huis Hamerden al bestond in 1434. Uit een overgeleverde bron wordt vermeld dat Henrick van Brienen de eigenaar van het huis was. Op dat moment was het nog geen havezate. Die status krijgt het huis pas in 1583. In 1684 werd het huis verbouwd. Door de jaren heen is er meer veranderd aan het huis. Zo is de windwijzer uit 1612 die ooit op het dak stond verdwenen. Dankzij een gewassen pentekening van Jan de Beijer weten we hoe Huis Hamerden er in het midden van de achttiende eeuw heeft uit gezien. Van de glorietijd van het huis zoals Jan de Beijer die vastlegde was de laatste jaren weinig te zien. Het had niet veel gescheeld of het gebouw was geheel ingestort. Gelukkig heeft de Historische Kring Westervoort zich ingezet voor het behoud van de havezate en een restauratie in gang gezet.
Bronnen
http://www.kastelenbeeldbank.nl/_kastelen/content/documenten/bedreigdekas-hamerden.htm
https://nl.wikipedia.org/wiki/Huis_Rijswijk
http://www.mijngelderland.nl/inhoud/verhalen/havezate-de-magerhorst