Twee broers
Het begon allemaal met de broers Gerard en Rutger Flamens. Zij waren verre familie van Adela van Hamaland, die de baas was over het gebied, maar was gevlucht naar Duitsland. De mannen wilden allebei een stukje van hun erfenis. Hun kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen zorgden er de jaren daarna voor dat Gelre en Kleef uitgroeiden tot belangrijke graafschappen.
Een draak in Gelre
Gerard Flamens woonde in zijn burcht in Wassenberg (een plaats in het huidige Duitsland, dicht bij de Limburgse grens). Ze noemen hem daarom ook wel Gerard I van Wassenberg. Vanuit Wassenberg breidde hij zijn gebied uit naar de plaats Gelre (nu Geldern, ook in Duitsland). Volgens een legende heette die plaats zo vanwege een woeste draak die het gebied terroriseerde in de negende eeuw. Het woedende dier joeg de bevolking de stuipen op het lijf met zijn gebrul dat klonk als “Gelre, Gelre”.
Of dat waar is…? Hoe dan ook: Gerard bouwde ook een burcht in Gelre en dat werd het begin van de stad Gelre. Zijn nakomelingen kregen steeds meer bezit in de omgeving en gingen zich de “graven van Gelre” noemen. Gelre werd zo ook de naam van hun gebied.
Steeds machtiger
Graaf Gerard V van Wassenberg (achter-achterkleinzoon van Gerard I) trouwde rond 1129 met Ermgard van Zutphen. Zij kwam uit een rijke familie en kreeg een flinke erfenis. Daardoor kregen zij en haar man veel gebieden aan de IJssel in hun bezit. Gelre werd een steeds machtiger gebied.
Ruim 200 jaar later was Reinald II de graaf van Gelre. Hij maakte regels om het land te beschermen tegen overstromingen en om ervoor te zorgen dat het water goed weg kon stromen. Deze regels stonden in de dijkbrief van 1328.
Graaf Reinald II heeft er dus voor gezorgd dat mensen in Gelre veilig konden wonen en werken. In het jaar 1339 riep de Duitse keizer Gelre uit tot hertogdom en Reinald tot hertog van Gelre.
Met een zwaan naar Kleef
Ook Rutger Flamens had een eigen burcht. Die stond in Tomburg (in het huidige Duitsland). Maar Rutger verhuisde naar de heuvel bij Kleef. Daar bouwden hij en zijn opvolgers kasteel de Zwanenburcht. Zijn familie beweerde dat ze afstamden van de Zwaanridder Helias. Het verhaal van de Zwaanridder komt uit de Middeleeuwen. Het gaat over een raadselachtige held die aankomt over de rivier de Rijn. Zijn bootje werd getrokken door een zwaan. De ridder trouwt met de gravin van Kleef, maar hij zegt haar dat ze nooit mag vragen waar hij vandaan komt. Door dit verhaal had de familie een zwaan als teken op hun schild, helm en familiewapen.
Uitbreiding naar Nederland
Ook het gebied Kleef groeide, maar iets minder hard dan Gelre. In de dertiende eeuw hadden de Kleefse graven de macht over (de nu Duitse) steden Kleef, Kalkar, Wezel en het gebied daartussen. De graven probeerden hun gebied uit te breiden richting Nederland. Dat lukte en ze kregen zelfs het recht om tol te heffen bij Nijmegen en Huissen. Maar in het jaar 1247 kwam de stad Nijmegen in handen van Gelre.
In 1355 had de hertog van Gelre Reinald III geldnood. Jan van Kleef maakte daar handig gebruik van. Zo kreeg hij een veel groter deel van de Liemers. Dat ging zo: eerst werden delen van de Liemers onderpand van een lening. Dat betekent dat hij Reinald III geld leende, maar in ruil daarvoor was Jan van Kleef tijdelijk de baas van het gebied. Het ging om Zevenaar, Duiven, Loo en Wehl. Later werd het gebied eigendom van Kleef. Ook Kleef werd uiteindelijk een hertogdom, maar pas in het jaar 1417.
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
