Nederland wil iets terug
Na de Tweede Wereldoorlog waren de Nederlanders arm. Ze hadden geleden onder de Duitse bezetting. Ze voelden zich bestolen. Ze wilden daar iets voor terug, maar financieel viel er niets te halen. Als enige oplossing dachten de mensen aan annexatie van Duits gebied. Annexatie betekent dat een gebied officieel wordt toegevoegd aan een ander land of een andere regio. Aan de Liemers werd het plaatsje Elten (19,54 km2), gelegen tussen Lobith, Beek en Babberich toegevoegd.
Elten bloeit op
De overeenkomst werd op 23 april 1949 gesloten. De Liemers werd ineens een stuk groter en kreeg er 3.500 inwoners bij. Nederland zorgde voor meer woningen, verbetering van wegen en aanpak van de criminaliteit. De winkels in Elten bloeiden op. Al snel bezochten twee miljoen toeristen het gebied. Elten was namelijk het enige "Luftkurort" in Nederland. Het plaatsje werd beschouwd als een kuuroord waar de luchtkwaliteit heel goed was voor de gezondheid. Het trok daarom veel bezoekers. De Kurhotels zaten er vol.
Onenigheid
Maar de annexatie van Elten zorgde ook voor onenigheid. Leerkrachten weigerden Nederlandse les te geven op de scholen. Er verschenen af en toe posters waarop stond: “Wir sind und bleiben Deutsch” (“Wij zijn en blijven Duits”). Duitsland bleef erop aandringen om de gebieden terug te geven.
In 1959 begonnen de eerste onderhandelingen over de teruggave. Op 8 april 1960 werd besloten dat Elten teruggegeven zou worden aan Duitsland. In de nacht van 31 juli op 1 augustus 1963, klokslag 0:00 uur, zou de overdrachtsakte getekend worden. Elten werd weer Duits.
Een slim plan
Een paar dagen voor de overdracht stond er iets in de krant over smokkelplannen die in Elten werden gesmeed. De inwoners mochten tot tien kilo koffie, één kilo thee en tien liter sterke drank in huis hebben. De Duitse overheid waarschuwde dat ze zouden controleren en dat mensen later alsnog belasting zouden moeten betalen als ze te veel hadden. Maar veel mensen waagden toch hun kans.
Handelaren wilden ervoor zorgen dat ze vóórdat Elten weer Duits zou worden een heleboel goederen in Elten zouden hebben. Als het dan 0:00 uur werd, werd het gebied Duits - en stonden de spullen niet meer in Nederland, maar in Duitsland. Op die manier hoefden ze geen invoerrechten te betalen. Dat is een belasting die je moet betalen als je goederen van het ene naar het andere land vervoert.
Elten als kolossaal pakhuis
Vlak voor de overdracht beschreef het Limburgs Dagblad Elten als "een enorm pakhuis vol levensmiddelen". Alle ruimte die er was, werd gebruikt voor het smokkelplan. Er stonden overal grote trucks met opleggers langs de straten geparkeerd. In de weiden stond opeens opvallend veel vee. De bioscoop, de danszaal en huizen stonden helemaal volgepakt met dozen vol conservenblikken voedsel. Er was vooral veel koffie en boter, omdat die in Duitsland veel duurder waren dan in Nederland. Over al deze goederen hoefde na 0:00 uur geen invoerrechten betaald te worden. Tenminste, als het plan lukte…
0:00uur
Om 12 uur 's nachts was de overdracht. De straten van Elten waren vol mensen, in de cafés was het druk. De mensen wachtten gespannen af wat de Duitse douane zou doen. Toen een Duitse ambtenaar Elten binnenreed om te laten zien dat Elten weer bij Duitsland hoorde, begonnen de mensen te juichen en te zingen. De cafés bleven vol tot de ochtend.
Grootste legale smokkel
In totaal is er 4.270.000 kilo goederen gesmokkeld met deze actie. De Duitse overheid deed er uiteindelijk niks aan. Met dit plan hebben slimme handelaren tussen de 40 en 50 miljoen gulden (ongeveer 20 miljoen euro) bespaard op invoerkosten. Het werd de grootste legale smokkel in de geschiedenis van Gelderland. Deze nacht staat sindsdien bekend als de “Butternacht” of Boternacht.
Bekijk ook de vlog over de Boternacht.
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
