De Liemers werd frontgebied
In 1944 en 1945 legden geallieerde bommen delen van Liemers in puin. De voormalige sigarettenfabriek Turmac in Zevenaar werd in maart 1945 getroffen. Hier zat een munitiedepot. Overal lagen brokstukken en onderdelen van machines. Hoe verder de geallieerde legers optrokken in West-Europa, hoe meer de Liemers in het oorlogsgeweld werd gezogen. De regio werd frontgebied in de laatste maanden van de oorlog.
Spoorlijn Emmerich-Arnhem
Dikke gitzwarte wolken pakten zich in rap tempo samen boven Zevenaar. Sinds de geallieerde opmars vanuit Frankrijk lag de spoorlijn Arnhem-Emmerich regelmatig onder vuur. Deze verbinding was een belangrijke doorvoerroute voor de Duitsers. De precisieaanvallen van de geallieerde vliegtuigen dienden als voorbereiding op de naderende operatie Market Garden in september 1944. De geallieerde dreiging werd steeds groter. Helemaal toen op 17 september operatie Market Garden begon. Geallieerde Luchtlandingstroepen landden in de omgeving van Eindhoven, Nijmegen en Arnhem om belangrijke bruggen in handen te krijgen. De gevechten van de Britten en Polen bij Arnhem, de befaamde Slag om Arnhem, bracht het oorlogsgeweld naar de Liemers. De spoorlijn Emmerich-Arnhem had bijvoorbeeld een rol in het Duitse tegenoffensief tijdens de Slag om Arnhem. Zo kwamen er Duitse Tiger-tanks aan op station Zevenaar en groepeerden de Duitse troepen zich langs het spoor in Westervoort voor zij naar Arnhem trokken.
De Niederrheinstellung
De Slag om Arnhem ging verloren. De Britse en Poolse parachutisten werden verslagen. Zij die nog zelfstandig konden lopen, trokken zich terug naar Driel. De Rijn over. De situatie was in de volgende maanden als volgt. De Geallieerden zaten vast in het gebied tussen Arnhem en Nijmegen. En gure herfst en strenge winter bemoeilijkten de opmars. Daarnaast staken de Duitsers de dijk bij Driel door, waardoor de Overbetuwe veranderde in een moeras. Er ontstond een impasse op het strijdtoneel in Gelderland. De Duitsers gebruikten deze tijd om hun stellingen te versterken, zo ook in de Liemers. Dwangarbeiders uit het hele land werden naar de Liemers getransporteerd om de Duitse Niederrheinstellung te versterken. Het bouwproject, onderdeel van Organisation Todt (OT), moest de Liemers versterken tegen een aanval uit de regio Nijmegen. Dwangarbeiders groeven kilometers aan loopgraven en tankgrachten. De Liemers veranderde in een verstevigde vesting.
Trommelvuur
In het laatste half jaar van de Tweede Wereldoorlog was de Liemers niet alleen een versterkte stelling. Zoals gezegd, de regio lag onder vuur. Geallieerde piloten vuurden op verschillende doelen, maar ook het geallieerde geschut teisterde de bevolking. Direct na de Slag om Arnhem werd de Rijnoever bij Westervoort en Loo geruimd om Duits geschut te plaatsen. Vurend richting de geallieerde troepen bij Nijmegen en de Overbetuwe. Ook vanuit Pannerden werd deze sector door de Duitsers onder vuur genomen. De beschietingen bleven niet onbeantwoord. De Geallieerden vuurden terug. Overal in de Liemers werd schade aangericht of kwamen burgers om. Van ’s-Heerenberg tot aan Westervoort liet het geallieerde trommelvuur een spoor van vernieling achter tijdens de laatste fase van de oorlog.
Bronnen:
Bert Kerkhoffs, Westervoort 1940 1945 tussen bezetting en bevrijding (Westervoort 1985).
Cultuurhistorische Vereniging Zevenaar, Zevenaar 50 jaar bevrijd (Zevenaar 1995).
Edwin Zweers, ‘De bevrijding van de Liemers’ op: http://levenindeliemers.nl/canon.
G.B. Janssen, Oorlog over het Gelders Eiland (Zevenaar/Aalten 1995).
Hen Bollen, Paul Vroemen, Canadezen in actie. Nederland najaar ’44 – voorjaar ’46 (Warnsveld 1994)