Het DNA van de Liemers
De Liemers is een gebied met heuvels en water. Hoge stukken uit de ijstijd wisselen af met vlaktes waar vroeger rivieren stroomden. Dit gebied heeft vaak te maken gehad met overstromingen. Als dijken in Duitsland braken, stroomde het water via de Oude IJssel de Liemers in. De Liemers kon ook overstromen door dijkdoorbraken bij de IJssel en de Nederrijn. Vooral dat laatste is vaak gebeurd. Daarom weten de mensen in de Liemers hoe ze met water om moeten gaan. Het water heeft in de Liemers veel schade aangericht. Maar het water heeft ook veel gegeven: zand en grind uit de rivieren maakten de grond vruchtbaar. Deze grond was later goed voor het verbouwen van tabak, groenten en fruit.
De grens bereikt
Vóór de tijd van de dijken vloeide het rivierwater overal naartoe. Iedere winter stroomde het via overloopgeulen naar de lage gronden. Deze geulen vind je veel in de Liemers bij Zevenaar en Babberich. Vanaf de middeleeuwen begonnen mensen dijken te bouwen om het water tegen te houden. Maar uiteindelijk kregen we ook te maken met de nadelen daarvan.
Door dijken werden de rivieren ingesloten. Ze konden hun water moeilijk kwijt en kwamen steeds hoger te liggen door het zand dat ze meenamen. Tegelijkertijd zakte het land tussen de dijken in. Dit kon niet lang goed gaan.
In de achttiende eeuw stond veel land weer onder water. Het was een ramp om toen in de Liemers te wonen. Bijna elke winter moest je naar je zolder vanwege overstromingen. Het dieptepunt was het verdronken dorp Leuven. In 1799 verdween dat dorp door een dijkdoorbraak.
Van optimisme naar besef
In de jaren 1860 tot 1940 werden de rivieren veranderd. Ze kregen één geul en werden met kribben op hun plek gehouden. Dit leek goed te werken. We dachten dat we het water onder controle hadden. Er werd veel gebouwd op plekken waar dat eerst niet gebeurde, zoals in Westervoort, Zevenaar en Duiven. Maar in de jaren 90 veranderde dit optimisme. Het hoogwater van begin 1995 dreigde een ramp te worden. Het water stond heel hoog en de dijken hielden het maar net. Achteraf gezien hebben we veel geluk gehad. Op dat moment werden de mensen herinnerd aan de kwetsbaarheid van het rivierengebied. Er was een nieuwe aanpak nodig.
Ruimte voor de rivier
Het werd duidelijk dat dijken alleen ophogen niet genoeg was. Daarom ontstond het idee van ruimte voor de rivier. Dijken werden teruggelegd en de rivierbeddingen werden breder en dieper gemaakt. Kribben werden verlaagd omdat ze een obstakel voor de rivier waren.
Tijdens het project ruimte voor de rivier werd duidelijk dat we te maken hebben met klimaatverandering. Zo ontstond in 2011 het deltaprogramma. Dit programma zorgt voor hoogwaterveiligheid en genoeg zoetwater. De temperatuur stijgt en daarmee ook de zeespiegel. We moeten daardoor voorbereid zijn op meer water in de Rijn.
Duurzaam leven
Ferdinand van Hemmen is landschapshistoricus. Dat is iemand die de geschiedenis van landschappen bestudeert. Hij kijkt naar hoe het landschap door de tijd heen is veranderd. Ferdinand zegt daarover: “Klimaatverandering is zorgelijk. In heel Nederland zou water opgevangen moeten worden. We leven nu eenmaal in een land met heel veel water. Daarmee moeten we leren omgaan. We moeten samenwerken en inzien dat water niet alleen een dreiging is. Water kan ook een sieraad zijn. Het water vertelt onze geschiedenis. We hebben altijd problemen opgelost. Dat moeten we nu weer gaan doen. Alleen zo kunnen we duurzaam leven in de delta realiseren.
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
