Gelderse steden
In het Graafschap Gelre werden de eerste stadsrechten verleend. Zutphen kreeg al tussen 1191 en 1196 stadsrecht. De regels die daar gebruikt werden voor de keuze van stadsbestuur en strafrecht, werden een voorbeeld voor veel andere plaatsen. Emmerik kreeg in 1233 stadsrecht. In 1236 was Doetinchem aan de beurt en in 1237 Doesburg. Vrij plotseling was de Liemers omgeven door Gelderse steden. Dat was niet zo’n geruststellend gevoel.
Kleefse steden
Een groot deel van de Liemers hoorde in de middeleeuwen bij Kleef. De graven van Kleef gaven pas later rechten aan steden. Zij begonnen daarmee in het Duitse deel van hun gebied. In 1241 kreeg Wezel stadsrecht en in 1242 Kleef. Tussen 1310 en 1314 kreeg ook Huissen stadsrecht. Daar had de Liemers nog niet veel aan. De dichtstbijzijnde grote stad die bij het graafschap Kleef hoorde was de stad Emmerik.
Eerste stad in de Liemers
Het waren niet alleen graven en hertogen, die stadsrechten uitgaven. Ook een machtige heer van een kleiner gebied kon dat doen. Vaak probeerden zij zo een soort hoofdstad in hun gebied te krijgen. Dat gold zeker voor Heer Willem van Bergh. Hij maakte de plaats bij zijn kasteel ’s-Heerenberg op 8 september 1379 tot stad. ’s-Heerenberg werd net als andere steden een ambachtscentrum met een eigen markt. Het had in de Middeleeuwen niet meer dan ongeveer 800 inwoners. Maar het stadje was wel de eerste stad in de Liemers.
Plattelandsgebied
Rond 1400 kregen er bijna geen nieuwe plaatsen meer stadsrechten. Dat kwam doordat veel steden te zelfstandig werden. De inwoners kwamen soms zelfs tegen hun eigen graaf of hertog in opstand. Hierdoor leek de Liemers vooral platteland te blijven, zonder grote steden. Dat was een ramp in oorlogstijd. Rondtrekkende soldaten konden dorpen plunderen en doen wat ze wilden. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de onrustige jaren tussen 1465 en 1481, toen er felle gevechten waren tussen Gelre, Bourgondië en Kleef.
Zevenaar
Om de mensen te beschermen besloot Hertog Johan II van Kleef om op 24 januari 1487 toch stadsrechten te geven aan Zevenaar. Er was al een klein dorpje bij de oude burcht uit de dertiende eeuw, maar dat leek niet echt op een stad. Door de stadsrechten kon er nu een echte stad worden gebouwd, met sterke muren en vier poorten als bescherming. Maar de mensen van Zevenaar mochten geen eigen bestuur kiezen. Zo voorkwam de hertog dat de stad in opstand zou komen.
De stad groeide al gauw met verschillende ambachten en gilden. Ook kreeg de stad het recht om markten te houden. Zevenaar werd het belangrijkste bestuurscentrum in de omgeving. In de 18e eeuw werd het zelfs belangrijker dan de stad Huissen. Maar de stad werd niet heel groot. Het telde bijna nooit meer dan duizend inwoners.
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
Literatuur
A.G. van Dalen, Gelderse historie in De Liemers. ’s-Gravenhage/Rotterdam, 1971.
J.G.M. Verhagen, Zevenaar door de eeuwen heen. Zevenaar, 1987.
