Onderdeel van het Romeinse Rijk
De Liemers lag meer dan vier eeuwen aan de rand van het Romeinse Rijk. De komst van de Romeinen met hun technologische en maatschappelijke verworvenheden bracht enorme veranderingen met zich mee. De Rijn vormde lange tijd de grens van het Romeinse Rijk en één van de bijbehorende Romeinse forten lag bij Herwen. Dit fort droeg de naam "Carvium ad molem", wat betekent "Herwen aan de dam". Hiermee wordt de Drususdam bedoeld, die de waterverdeling tussen Waal en Rijn beïnvloedde en een rol speelde bij de pogingen om het noorden van Germanië te onderwerpen.
Rijn als grens
De Rijn was lange tijd de grens van het Romeinse Rijk. Om deze grens te bewaken, bouwden de Romeinen forten. Eén van de Romeinse forten lag bij Herwen. Dit fort heette "Carvium ad molem", dat betekent: "Herwen aan de dam". Hiermee wordt de dam van Drusus bedoeld.
Drusus
Het gebied waar wij wonen hoorde in de Romeinse tijd bij Gallië (het huidige Frankrijk, België, stukjes van Nederland, Zwitserland en Duitsland). Toen de Romeinen Gallië hadden veroverd, was hun volgende grote uitdaging om Noord-Germanië (nu het noorden van Nederland en Duitsland) te veroveren. Om dat te kunnen doen, kwamen er veel Romeinse soldaten onze kant op. Vooral rondom Nijmegen waren veel soldaten gelegerd. Drusus was de opperbevelhebber van deze troepen. Hij had alleen een groot probleem: er was nog geen vaarroute van de Rijn naar de Waddenzee. De IJssel bestond nog niet en varen over de Noordzee was te gevaarlijk.
Slim met water
Om dit probleem op te lossen, bedacht Drusus slimme oplossingen. Hij liet kanalen graven, waardoor een vaarroute naar het noorden ontstond. Zo kon hij troepen naar het noorden van Germanië laten varen.
Ook heeft hij bij Herwen de Drususdam laten bouwen. Die dam lag bij het splitsingspunt van de Rijn en de Waal en was zo aangelegd dat er meer water de Rijn in stroomde dan in de Waal. Daardoor werd het mogelijk om over de Rijn te varen. Een slim staaltje watermanagement!
Tegenslag voor de Romeinen
In het begin leek het de Romeinen te lukken om meer gebieden te veroveren, maar ze hadden ook flinke tegenslagen te verduren. Het bekendst is de Varusslag (de Slag in het Teutoburger Woud) in 9 na Christus, waarbij meer dan drie Romeinse legioenen (15.000 soldaten) in de pan werden gehakt. Het lukte niet meer om het gebied te veroveren. Rond 45 na Christus besloot de Romeinse keizer om de plannen af te blazen. De Rijn werd de grens van het Romeinse Rijk. Die grens wordt ook wel de limes genoemd.
Pax Romana: de Romeinse Vrede
In de jaren 69 en 70 na Christus kwamen de Bataven in opstand. Dat was een volk dat leefde rond de Betuwe. Samen met andere Germaanse stammen probeerden ze van de Romeinse macht af te komen. Dat lukte niet, een jaar later waren de Romeinen alweer de baas. Er brak een periode aan van rust en voorspoed aan, die we de "Pax Romana" noemen. Dat betekent "Romeinse vrede". Doordat er veel slimme Romeinse technieken werden gebruikt, werd het leven beter en makkelijker. Daardoor groeide de bevolking in dit gebied flink.
Vondsten langs de limes
De forten (castella) langs de Rijn waren er niet alleen om de grens van het Romeinse Rijk te bewaken, maar ook als beveiliging voor de transporten over de Rijn. Aan de Rijn lagen steden zoals Nijmegen en Xanten. In de Romeinse tijd heetten deze plaatsen Ulpia Noviomagus en Xanten Colonia Ulpia Traiana.
Bij Herwen lag het castellum Carvium. In de jaren ’30 tot en met ’50 van de vorige eeuw werd de Bijland afgegraven om zand en grind te winnen. Er zijn toen veel Romeinse voorwerpen naar boven gehaald: stukken van gebouwen, maar ook zwaarden, bronzen servies en andere gebruiksvoorwerpen. Een van de belangrijkste vondsten is de grafsteen van de Romeinse soldaat Marcus Mallius. Deze voorwerpen kun je bekijken in het Liemers Museum in Zevenaar.
Meer weten over Marcus Mallius? Speel de game ‘Romeinen in de Liemers’!
https://expeditie.liemerskunstwerk.nl/home
Verval van het Romeinse Rijk
Na het jaar 300 is de rust voorbij. Frankische stammen vallen het Romeinse Rijk binnen. De Romeinen verliezen gebieden, winnen sommige weer terug en verliezen ze weer. Zo gaat het een tijdje door. In de derde eeuw wordt de limes nog een keer versterkt door nieuwe forten. Toch worden de meeste forten aan het eind van die eeuw verlaten. Vanaf dan is de Waal de noordgrens, met een militaire vesting op het Valkhof in Nijmegen. In de eerste helft van de 5e eeuw is de Romeinse macht in de Liemers voorbij.
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
Literatuur
Bechert, T. en Willems, W.J.H., 1995: Die römische Reichsgrenze zwischen Mosel uind Nordseeküste, Stuttgart / Nijmegen.
Es, W.A. van, 1981: De Romeinen in Nederland, Fibula - van Dishoeck, Haarlem.
Verhagen, J.G.M., 2013: De Gelderse limes herzien. Een nieuwe identificatie van Romeinse plaatsnamen in Gelderland. Archeobrief 17-3, 29-37.
Verhagen, J.G.M., 2014: Using distances to identify Roman places in Itineraria - a case study on the lower Rhine limes. Archäologisches Korrespondenzblatt 44, 543-562.