Duiven
De oorlog kwam steeds dichter bij de Liemers. Er werd regelmatig geschoten vanuit de Betuwe. De Duitse Ortskommandant Hauptmann Riebenzam gaf het bevel om Loo op 27 september 1944 te evacueren. De meeste bewoners trokken naar Groessen, maar ook daar konden ze maar kort blijven. Op 15 november kwam het bericht dat beide dorpen geëvacueerd moesten worden.
Evacueren betekent dat mensen tijdelijk ergens anders heen moeten gaan omdat het op de plek waar ze zijn, te gevaarlijk is. Dit gebeurt bij bijvoorbeeld een overstroming of brand, maar dus ook in de oorlog.
Er werd besloten dat de evacuatie van Duiven en een gedeelte van Groessen op zaterdagmorgen 18 november moest plaatsvinden. Die zaterdagmorgen, in de stromende regen, bleek er niet genoeg vervoer aanwezig. Boeren moesten hun paard en wagen inleveren voor de evacuatie, maar dat deden ze lang niet allemaal. De burgemeester van Zevenaar werd om hulp gevraagd. De volgende dag verliep de evacuatie wel goed. De mensen vertrokken naar de Achterhoek.
Via Wehl en Doetinchem
De eerste stop was Wehl en daarna Doetinchem. Daar werd de nacht doorgebracht en kregen ze te horen dat hun evacuatieadres Varsseveld was geworden. De volgende dag werden de evacués met de tram naar Varsseveld gebracht. De mensen in Varsseveld waren nog niet helemaal voorbereid op zoveel logés. Daarom moesten er meerdere gezinnen op één adres logeren. In het begin ontstonden er daardoor irritaties en klachten. Mensen zaten veel te dicht op elkaar.
Er werd een contactbureau opgericht. Door het herplaatsen van gezinnen werden de problemen snel opgelost. Een ander probleem was het voedsel; er was niet genoeg. Er werden tochten georganiseerd om in Groessen de groenten te halen die daar waren achtergebleven.
Westervoort
Op 14 november werd de evacuatie van Westervoort bekendgemaakt. Op 15 november om 5 uur 's ochtends kwam er een lange rij boerenwagens uit Didam en Zevenaar om de mensen te vervoeren. Maar omdat er niemand kwam opdagen, gingen de boeren maar weer naar huis.
Omdat er de volgende dag flink geschoten werd, wilden de mensen toen wel vertrekken! Nu kwamen er te weinig wagens en ook nog te laat. Burgemeester Wiessing en politieman Niels regelden toen het vervoer en vertelden dat de reis naar Hengelo (Gld) en Keijenborg zou gaan.
In Hengelo en Keijenborg waren de mensen op de evacués voorbereid. De bakker, wethouder, de mensen van de kerk en van het Rode Kruis deden hun best om alles goed te laten verlopen. De meeste mensen uit Westervoort vertrokken naar Hengelo en Keijenborg. Sommige gezinnen gingen op eigen gelegenheid naar familie of bekenden.
Zevenaar
In Zevenaar kwam op 16 november het bericht van evacuatie. Maar burgemeester Borst wilde de evacuatie van Zevenaar tegenhouden. Samen met de Ortskommandant van Zevenaar vertrok hij naar de bestuurder van de provincie. Eén argument van de burgemeester was, dat het niet waarschijnlijk was dat er in het Zevenaarse gebied gevochten zou worden. De Rijn overstroomde in de winter meestal en dat was een probleem voor de voertuigen. Verder zei hij dat de grond rondom Zevenaar nodig was om voedsel op te verbouwen. Het lukte hen eerst niet om de evacuatie te voorkomen. Maar later die dag werd er opnieuw vergaderd en die avond werd besloten dat de evacuatie van Zevenaar niet hoefde.
Weer later leek het erop dat de evacuatie toch zou doorgaan, maar op 21 november 1944 kwam het verlossende woord: de evacuatie ging definitief niet door. Maar de oorlog bleef en op 18 februari 1945 kreeg Zevenaar opnieuw het bericht te moeten evacueren. Burgemeester Borst ging weer overleggen met de Duitsers. Het resultaat was dat Oud-Zevenaar en Babberich moesten evacueren, maar de inwoners van de stad Zevenaar mochten blijven.
Meer weten? Luister ook naar de podcastserie ‘Kind op de vlucht – evacuatieverhalen uit de Liemers’.
https://levenindeliemers.nl/activiteiten/kind-op-de-vlucht-herinneringen-aan-de-evacuatie-van-de-liemers-1944-1945
Deze pagina is een bewerkte versie van een eerdere publicatie. Bewerking: VAtotZ & Kunstwerk! Liemers Museum.
