Duitsers bliezen stadscentrum Zevenaar op

Stadscentrum Zevenaar na de explosie in de nacht van 3 april 1945. Kunstwerk! Liemers Museum

Met bruut geweld losgerukte daken, bakstenen en stukken gruis liggen kriskras verspreid door de straat. Sierlijke en bovendien statige panden hebben niets meer van de allure en status die zij voorheen hadden. Het midden van het kruispunt wordt gekenmerkt door een diep gat, een krater. Militairen staan gebarend de puinhoop te bekijken, wellicht op zoek naar een manier om het gat te dichten. Op de achtergrond lijkt het leven gewoon door te gaan, waarbij niemand aandacht heeft voor het puin en de krater.

Oorlogsgeweld

Op deze foto van 3 april 1945 staat het centrum van de stad Zevenaar. Afgaande op het beeld, een stad die zwaar heeft geleden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voor mij kwam dit enigszins als verbazing. Vele verhalen, boeken en films verslond ik over de bevrijding van Europa. Via Normandië in Noord-Frankrijk, naar Eindhoven, Nijmegen en Arnhem tijdens operatie Market Garden, later het Duitse tegenoffensief in de Belgische Ardennen en de Geallieerde tegenstoot die het einde van Nazi-Duitsland inluidde. Alle gebeurtenissen, verhalen en bronmateriaal intrigeerden mij. Het oorlogsverleden van de Liemers, mijn geboortestreek, hoorde ik wel van mijn opa’s en oma’s. De verhalen gingen meestal over het evacueren, diep de Achterhoek in. Over neergestorte vliegtuigen en gesneuvelde piloten of over Duitsers die bij hen thuis waren ingekwartierd. Sporadisch ging het over het oorlogsgeweld in de regio. Bij het zien van deze foto ging er een nieuwe wereld voor mij open. De dorpen en steden in deze streek hadden wel degelijk geleden onder de Tweede Wereldoorlog. De bevrijding was niet louter een triomftocht met tanks en legervoertuigen, onder luid gejuich van een joelende menigte. 

De ‘tactiek van de verschroeide aarde’

Deze foto is een van de eerste vondsten van mijn onderzoek naar de bevrijding van de Liemers. Dit is het verhaal van Britse/Canadese militairen en de inwoners van de Liemers. Deze foto is gemaakt op 3 april 1945. Verschillende ooggetuigen hebben hun ervaringen opgeschreven in een dagboek. Door deze te lezen stuitte ik op het verhaal achter de foto. Het verhaal achter de tactiek van de verschroeide aarde. Het Duitse Sprenkommando groef een diep gat op de kruising Grietsestraat/Marktstraat met de Arnhemsestraat/Didamsestraat, of beter gezegd het Raadhuisplein. Dit werd gevuld met een vat dynamiet en vijf bommen van 250 kilogram. Toen de Candezen in aantocht waren, brachten ze dit om drie uur ’s nachts tot ontploffing. Al wat restte was puin.

Literatuur: Cultuurhistorische Vereniging Zevenaar, Zevenaar 50 jaar bevrijd (Zevenaar 1995).

Door: Pim Gerritzen